22lr, oficjalnie znany jako .22 Long Rifle (.22 LR), to nabój bocznego zapłonu (rimfire) o historycznym znaczeniu i globalnej popularności. Został wprowadzony w 1887 roku przez firmę J. Stevens Arms & Tool Company jako połączenie łuski naboju .22 Long z pociskiem .22 Extra Long. Działa na zasadzie uderzania młotka w obrzeże łuski (stąd "boczny zapłon"), co inicjuje spłonkę i ładunek miotający. Charakteryzuje się niskim odrzutem, minimalnym hałasem (zwłaszcza w wersjach subsonicznych) i wyjątkowo niskim kosztem eksploatacji. Dominuje w strzelectwie sportowym, treningu podstawowym (22lr), kontroli szkodników oraz rekreacyjnym plinkingu. Typowa prędkość wylotowa wynosi 300–500 m/s przy energii ok. 100–200 J, w zależności od typu amunicji. Jego kompaktowe rozmiary (średnica pocisku 5,6 mm, długość łuski ~15 mm) pozwoliły na konstrukcję lekkich, ergonomicznych karabinków i pistoletów, często wykorzystywanych jako pierwsza broń.
Specyfikacja techniczna i warianty amunicji
Standardowe parametry .22 Long Rifle obejmują:
- Kaliber rzeczywisty: 5,6 mm (0,223 cala)
- Długość łuski: 15,6 mm
- Masa pocisku: 2,6–3,6 g (40–55 grain)
- Ciśnienie w lufie: ≤ 24 000 psi (wersje standardowe)
Klasyfikacja prędkościowa
- Standard Velocity (SV): 330–360 m/s, naddźwiękowa, optymalna do precyzji.
- High Velocity (HV): 380–430 m/s, zwiększona energia, popularna w polowaniach.
- Subsonic: <340 m/s, poniżej bariery dźwięku – cicha praca (wymaga tłumika).
Specjalistyczne typy
- Shot Shells: Łuski wypełnione śrutem do zwalczania gryzonii na bliskie dystanse.
- Plastikowe "zbijaki": Symulatory do treningu manipulacji bez strzelania ostrego, np. Plastikowe naboje zbijaki 22 LR.
Zastosowania i platformy strzeleckie
Uniwersalność .22 LR przejawia się w szerokim spektrum użytkowym:
Sport i rekreacja
- Konkurencje ISSF: karabinek pneumatyczny, ruchoma tarcza.
- Plinking (strzelanie do celów niemetrycznych: puszki, wiadra).
Trening i edukacja
- Nauka celowania, oddechu i spustu dla początkujących.
- Tani symulator procedur bezpieczeństwa i ładowania.
Myślistwo
- Eliminacja drobnych szkodników (wiewiórki, króliki) na dystansach do 100 m.
Broń
Typowe platformy dla .22 LR to karabinek bocznego zapłonu (np. bolt-action, półautomatyczny) oraz pistolety. Popularne konstrukcje:
- Ruger 10/22 (karabinek samopowtarzalny).
- CZ 457 (karabinek bolt-action do precyzji).
- Browning Buck Mark (pistolet sportowy).
Zalety i ograniczenia
Atuty
- Ekonomiczność: Najtańsza amunicja centrefire/rimfire na rynku.
- Niska rekoycja: Idealna dla dzieci, rekonwalescentów.
- Modularność: Broń często kompatybilna z akcesoriami (celowniki, tłumiki).
Wyzwania
- Wrażliwość na zabrudzenia: Łuski rimfire wymagają regularnego czyszczenia komory.
- Ograniczona energia: Nieskuteczna przy zwierzynie grubszej niż ptactwo/małe ssaki.
- Ryzyko niewypału: Starsze partie amunicji bywają zawodne z powodu niedoskonałej spłonki w obrzeżu.
.22 Long Rifle pozostaje filarem światowego strzelectwa dzięki unikatowej kombinacji dostępności, niskiego kosztu i łagodnych właściwości balistycznych. Mimo technologicznego rozwoju większych kalibrów, .22 LR jest niezastąpiony w rolach edukacyjnych, treningowych (zwłaszcza z amunicją symulacyjną) i rekreacyjnych. Jego trwała popularność wynika z prostoty obsługi karabinków bocznego zapłonu oraz minimalnych wymagań logistycznych. Choć nie nadaje się do samoobrony czy polowań na większą zwierzynę, jako narzędzie szkoleniowe i sportowe nie ma obecnie poważnej alternatywy w kategorii nabojów rimfire. Rozwój amunicji subsonicznej i wysokodokładnej (match) utwierdza jego pozycję w XXI wieku.
