Nabój 5.45×39 mm to radziecki pośredni nabój karabinowy wprowadzony w 1974 roku jako odpowiedź na amerykański 5.56×45 NATO. Charakteryzuje się pociskiem o średnicy 5.45 mm i łuską długości 39 mm, co zapewnia wysoką prędkość wylotową (ok. 880-900 m/s) oraz płaską trajektorię lotu. Zaprojektowany głównie dla karabinu szturmowego AK-74, szybko stał się podstawową amunicją państw Układu Warszawskiego. Kluczową innowacją jest rdzeń stalowy w ołowianym płaszczu z pustą przestrzenią w czubku – co zwiększa destabilizację pocisku po trafieniu w cel. Dzięki mniejszemu odrzutowi w porównaniu do starszego 7.62×39, umożliwia bardziej precyzyjną karabin serię ogniową. Typowa masa pocisku wynosi 3.4-3.6 g, a energia wylotowa ok. 1,400 J. Obecnie stosowany zarówno w wojsku, jak i sporcie strzeleckim, choć jego dostępność cywilna bywa ograniczona regulacjami prawnymi w niektórych krajach.
Historia i ewolucja konstrukcji
Powstanie 545x39 było bezpośrednią reakcją ZSRR na sukces amunicji 5.56×45 NATO podczas wojny w Wietnamie. Radzieccy inżynierowie z biura konstrukcyjnego w Tule (pod kierunkiem Wiktora Sabelnikowa) zminimalizowali kaliber, zachowując łuskę zbliżoną do 7.62×39 dla kompatybilności z mechanizmami broni.
Kluczowe warianty amunicji
- 7N6: podstawowa wersja wojskowa z rdzeniem stalowym (1987 r.)
- 7N10: zwiększona penetracja (rdzeń stalowy hardened)
- 7N22: pocisk przeciwpancerny z rdzeniem wolframowym
- 7U1: amunicja poddźwiękowa do strzelania wyciszonego
Specyfikacja techniczna i balistyka
Nabój wyróżnia się unikalnymi parametrami balistycznymi wynikającymi z połączenia wysokiej prędkości wylotowej i lekkiego pocisku. Jego kaliber 5.45 mm (rzeczywista średnica pocisku: 5.60-5.65 mm) zapewnia niższy opór aerodynamiczny niż tradycyjne naboje.
Parametry balistyczne (wzorzec 7N6)
- Masa pocisku: 3.43 g
- Prędkość wylotowa: 880 m/s (z lufy 415 mm)
- Energia wylotowa: 1,330 J
- Zasięg skuteczny: 500-600 m
- Spadek trajektorii (300 m): ~48 cm
Porównanie z konkurencją
- vs 5.56×45 NATO: niższy impet boczny, mniejsza energia (o ~10%)
- vs 7.62×39: mniejszy odrzut o 30%, płaska trajektoria
Platformy strzeleckie i zastosowania
Podstawowym odbiorcą tej amunicji pozostaje AK-74 ammo – rodzinę karabinków wywodzącą się z konstrukcji Michaiła Kałasznikowa. Dzięki standaryzacji łuski z nabojem 7.62×39, możliwa była szybka adaptacja istniejących platform.
Główne modele broni
- AK-74/AKS-74: podstawowy karabin piechoty (1974)
- RPK-74: lekki karabin maszynowy
- AK-12: współczesna modernizacja (2018)
- AEK-971: konstrukcja z kompensacją odrzutu
Wykorzystanie pozamilitarne
W strzelectwie cywilnym nabój ceniony jest za celność na dystansach do 400 m i niski koszt eksploatacji. W Polsce dopuszczony do użytku myśliwskiego przy polowaniach na drobną zwierzynę (np. lisy) ze względu na energię kinetyczną <1,600 J.
Podsumowując, nabój 5.45×39 zrewolucjonizował arsenał państw bloku wschodniego, oferując kompromis między celnością, kontrolą odrzutu i skutecznością balistyczną. Choć początkowo projektowany jako AK-74 ammo, dziś służy w dziesiątkach platform – od kompaktowych karabinków AKS-74U po precyzyjne wersje wyborowe. Jego charakterystyczna cecha – tendencja do korkociągowej deformacji pocisku w tkankach – wpłynęła na koncepcje współczesnej amunicji pośredniej. Mimo konkurencji ze strony 5.56 NATO, pozostaje kluczowym kaliberem w arsenałach Rosji, Ukrainy czy Białorusi, a rosnąca dostępność komercyjna wzmacnia jego pozycję wśród entuzjastów strzelectwa sportowego.