9x18 Makarov, oznaczany również jako 9×18 PM, to kaliber pistoletowy opracowany w ZSRR pod koniec lat 40. XX wieku przez Nikołaja Makarowa. Powstał jako standardowa amunicja dla pistoletu Makarow PM, stanowiącego radziecką odpowiedź na zachodnie konstrukcje. Charakteryzuje się łuską o długości 18 mm i pociskiem pełnopłaszczowym o średnicy 9,27 mm, co odróżnia go od zachodniego 9×19 Parabellum (średnica pocisku 9,02 mm). Energia wylotowa wynosi około 300–350 J, zapewniając kompromis między siłą obalającą a kontrolą odrzutu. Kaliber 9×18 Makarov był powszechnie używany w krajach Układu Warszawskiego, głównie przez służby mundurowe, ze względu na niezawodność w trudnych warunkach i prostotę obsługi. Choć ustępuje penetracji i energii 9×19 Parabellum, pozostaje popularny w Europie Wschodniej jako amunicja do broni krótkiej, zwłaszcza w kompaktowych pistoletach typu subcompact.
Historia i rozwój techniczny
Kaliber 9×18 Makarov powstał w odpowiedzi na wymagania radzieckiej armii, poszukującej nowego pistoletu i amunicji zastępującej przestarzały TT-33 kalibru 7,62×25 Tokariew. Głównym celem było uzyskanie pewnej broni z prostą konstrukcją, łatwej w masowej produkcji. Kluczowe etapy rozwoju:
Projektowanie i standaryzacja
- 1948 r.: Ostateczne zatwierdzenie projektu pistoletu PM (Pistolet Makarowa) i amunicji 9×18 PM.
- Unifikacja: Amunicja zaprojektowana do współpracy wyłącznie z pistoletem Makarow, eliminując ryzyko pomylenia z 9×19 Parabellum.
- Modyfikacje: W latach 70. wprowadzono wersję 9×18 PMM (ПММ) z mocniejszym ładunkiem prochowym i lżejszym pociskiem dla lepszej penetracji.
Specyfikacja techniczna i parametry balistyczne
Amunicja 9×18 Makarov wyróżnia się unikalnymi cechami konstrukcyjnymi wpływającymi na balistykę i zastosowanie:
Kluczowe dane metryczne
- Średnica pocisku: 9,27 mm (wymaga dedykowanej lufy).
- Masa pocisku: Standardowo 6,1 g (94 grain) w wersji FMJ.
- Prędkość wylotowa: 315–340 m/s (z lufy 93,5 mm).
- Energia wylotowa: 300–350 J – niższa niż 9×19 Parabellum (~500 J).
Warianty amunicji
- FMJ (Full Metal Jacket): Podstawowa wersja do celów wojskowych.
- PMM: Zwiększona prędkość (430 m/s) i energia (ok. 500 J).
- SP (Soft Point): Do polowań na drobną zwierzynę.
Zastosowania i współczesna rola
Pomimo upływu czasu, kaliber pistoletowy 9×18 Makarov zachowuje niszę rynkową, szczególnie w kontekście broni kompaktowej:
Główne obszary użycia
- Broń służbowa: Historycznie podstawowy kaliber milicji w krajach bloku wschodniego (np. Wschodnie Niemcy, Polska – P-64 i P-83).
- Broń cywilna: Popularny wśród właścicieli pistoletów typu subcompact (np. Baikal MP-71, CZ-82) ze względu na umiarkowany odrzut.
- Kolekcjonerstwo: Broń strzelająca tym nabojem ma znaczenie historyczne.
Ograniczenia i konkurencja
W porównaniu do 9×19 Parabellum, 9×18 Makarov ma mniejszą energię i ograniczoną dostępność amunicji specjalistycznej (np. HP). Współcześnie wypierany przez nowocześniejsze kalibry, ale nadal produkowany przez firmy jak PPU (Prvi Partizan) czy Sellier & Bellot.
9×18 Makarov pozostaje ważnym rozdziałem w historii broni strzeleckiej XX wieku. Jego projekt odzwierciedla radziecką filozofię: niezawodność, taniość produkcji i dostosowanie do masowego użytku przez służby. Choć ustępuje balistycznie nowszym kalibrom, ma wierne grono użytkowników w Europie Środkowo-Wschodniej, głównie dzięki niskim kosztom eksploatacji i kompaktowym pistoletom, takim jak oryginalny Makarow PM czy polski P-83 Wanad. Jego rola jako amunicji bojowej zmalała, lecz w kontekście samoobrony z użyciem broni typu subcompact oraz strzelectwa rekreacyjnego wciąż znajduje zastosowanie. Kaliber ten to przykład udanego kompromisu między siłą ognia a kontrolą odrzutu w lekkiej konstrukcji, co zapewniło mu trwałe miejsce w arsenale.